ke eng Boenjiniere ba Sechaba? Mehlala e 11 eo U Lokelang ho e Hlokomela
Tafole ea likateng
Hantle-ntle Boenjiniere ba Sechaba ke eng, leha ho le joalo?
Boenjiniere ba sechaba bo bolela ketso ea ho qhekella batho ho ntša litaba tsa bona tsa lekunutu. Mofuta oa tlhahisoleseding eo linokoane li e batlang e ka ’na ea fapana. Hangata, batho ba lebisitsoe ho lintlha tsa bona tsa banka kapa li-password tsa bona tsa akhaonto. Linokoane li boetse li leka ho kena k'homphieutheng ea mohlaseluoa e le hore li kenye mananeo a kotsi. Software ena e ba thusa ho ntša tlhahisoleseling efe kapa efe eo ba ka e hlokang.
Linokoane li sebelisa maqheka a boenjiniere ba sechaba hobane hangata ho bonolo ho tlatlapa motho ka ho etsa hore a mo tšepe le ho mo kholisa hore a fane ka lintlha tsa hae tsa botho. Ke tsela e bonolo ho feta ho hacking ka ho toba khomphuteng ea motho ntle le tsebo ea bona.
Mehlala ea Boenjiniere ba Sechaba
U tla khona ho itšireletsa hamolemo ka ho tsebisoa ka mekhoa e fapaneng eo boenjiniere ba sechaba bo etsoang ka eona.
1. Ho etsa boikaketsi
Pretexting e sebelisoa ha senokoane se batla ho fumana lintlha tse tebileng ho motho ea hlokofalitsoeng bakeng sa ho etsa mosebetsi o boima. Mohlaseli o leka ho fumana boitsebiso ka mashano a 'maloa a entsoeng ka hloko.
Sesenyi se qala ka ho theha tšepo ho motho ea hlokofalitsoeng. Sena se ka etsoa ka ho iketsa metsoalle ea bona, basebetsi-’moho, liofisiri tsa banka, mapolesa kapa balaoli ba bang ba ka ’nang ba kōpa boitsebiso bo joalo ba bohlokoa. Mohlaseli o ba botsa letoto la lipotso ka boikaketsi ba ho netefatsa boitsebahatso ba bona mme o bokella lintlha tsa botho ts'ebetsong ena.
Mokhoa ona o sebelisoa ho ntša mefuta eohle ea lintlha tsa botho le tsa semmuso ho motho. Lintlha tse joalo li ka kenyelletsa liaterese tsa motho ka mong, linomoro tsa ts'ireletso ea sechaba, linomoro tsa mohala, lirekoto tsa mohala, lintlha tsa banka, matsatsi a phomolo a basebetsi, lintlha tsa ts'ireletso tse amanang le likhoebo, joalo-joalo.
2. Bosholu ba Phalliso
Ona ke mofuta oa bomenemene boo hangata bo lebisitsoeng ho lik'hamphani tse tsamaisang melaetsa le tsa lipalangoang. Senokoane se leka ho qhekella k'hamphani eo e lebisitsoeng ho eona ka ho etsa hore e fane ka sephutheloana sa eona sa thomello sebakeng se fapaneng sa thomello ho feta se neng se reriloe qalong. Mokhoa ona o sebelisetsoa ho utsoa thepa ea bohlokoa e tsamaisoang ka poso.
Boqhekanyetsi bona bo ka etsoa kantle ho marang-rang le inthaneteng. Basebeletsi ba jereng liphutheloana ba ka 'na ba atameloa' me ba kholisehe hore ba tla theola thepa sebakeng se seng. Bahlaseli ba ka boela ba fumana mokhoa oa ho tsamaisa thepa ea inthaneteng. Joale ba ka thibela kemiso ea ho tsamaisa thepa 'me ba e fetola.
3.Phishing
Phishing ke e 'ngoe ea mefuta e tsebahalang haholo ea boenjiniere ba sechaba. Boqhekanyetsi ba phishing bo kenyelletsa lengolo-tsoibila le melaetsa ea selefouno e ka bakang bohelehele, tšabo kapa ho potlaka ho bahlaseluoa. Mongolo kapa lengolo-tsoibila le ba hlohlelletsa ho tobetsa likhokahano tse ka lebisang ho liwebsaete tse mpe kapa lihokelo tse ka kenyang malware lisebelisoa tsa bona.
Mohlala, basebelisi ba ts'ebeletso ea inthanete ba ka fumana lengolo-tsoibila le bolelang hore ho bile le phetoho ea leano le hlokang hore ba fetole li-password tsa bona hanghang. Lengolo le tla ba le sehokelo sa webosaete e seng molaong e ts'oanang le webosaete ea mantlha. Joale mosebelisi o tla kenya lintlha tsa bona tsa akhaonto sebakeng sa marang-rang seo, a nka hore ke eona e nepahetseng. Ha ba fana ka lintlha tsa bona, litaba li tla fumaneha ho senokoane.
4. Phishing ea Lerumo
Ona ke mofuta oa bosholu ba phishing bo lebisitsoeng haholo ho motho kapa mokhatlo o itseng. Mohlaseli o etsa melaetsa ea bona ho latela maemo a mosebetsi, litšobotsi le likonteraka tse amanang le mohlaseluoa, e le hore e ka bonahala e le ea 'nete. Spear phishing e hloka boiteko bo boholo ho sesenyi mme e ka nka nako e ngata ho feta phishing e tlwaelehileng. Leha ho le joalo, li thata ho li khetholla le ho ba le sekhahla se betere sa katleho.
Mohlala, mohlaseli ea lekang ho qhekella mokhatlong o tla romella lengolo-tsoibila ho mosebeletsi ea iketsang moeletsi oa IT oa feme. E-mail e tla etsoa ka mokhoa o ts'oanang hantle le kamoo moeletsi a e etsang kateng. E tla bonahala e le 'nete ho lekana ho thetsa moamoheli. Lengolo-tsoibila le tla etsa hore mohiruoa a fetole phasewete ea hae ka ho ba fa sehokelo sa leqephe le kotsi la websaete le tla ngola tlhahisoleseding ea bona le ho e romela ho mohlaseli.
5. Metsi-Holing
Bomenemene ba ho pata metsi bo nka monyetla ka liwebsaete tse tšepahalang tse eteloa khafetsa ke batho ba bangata. Sesenyi se tla bokella tlhahisoleseling mabapi le sehlopha se lebisitsoeng sa batho ho fumana hore na ke liwebsaete life tseo li atisang ho li etela. Liwebsaete tsena li tla lekoa bakeng sa bofokoli. Ha nako e ntse e ea, setho se le seng kapa ho feta sehlopheng sena se tla tšoaetsoa. Joale mohlaseli o tla khona ho fumana tsamaiso e sireletsehileng ea basebelisi bana ba nang le tšoaetso.
Lebitso lena le tsoa papisong ea ka moo liphoofolo li noang metsi ka ho bokana libakeng tseo li li tšepileng ha li nyoriloe. Ha ba nahane habeli ka ho nka mehato ea ho itšireletsa. Libatana li tseba sena, kahoo li ema haufi, li itokiselitse ho li hlasela ha li lebetse. Ho kenya metsi sebakeng sa digital ho ka sebelisoa ho etsa litlhaselo tse senyang ka ho fetisisa sehlopheng sa basebelisi ba tlokotsing ka nako e le 'ngoe.
6. Ho hohela
Joalokaha ho totobala lebitsong leo, ho qhekella ho kopanyelletsa ho sebelisa tšepiso ea bohata ho tsosa thahasello ea motho ea hlokofalitsoeng kapa meharo. Motho ea hlokofalitsoeng o hoheloa ke leraba la dijithale le tla thusa senokoane ho utsoa lintlha tsa bona kapa ho kenya malware lits'ebetsong tsa bona.
Baiting e ka etsoa ka mekhoa ea inthanete le ea offline. E le mohlala oa offline, senokoane se ka 'na sa siea leraba ka mokhoa oa flash drive e tšoaelitsoeng ke malware libakeng tse hlakileng. Ena e ka 'na ea e-ba lifti, kamore ea ho hlapela, sebaka sa ho paka, joalo-joalo, sa k'hamphani e lebisitsoeng. Flash drive e tla ba le ponahalo ea 'nete ho eona, e tla etsa hore motho ea hlokofalitsoeng a e nke ebe o e kenya mosebetsing oa hae kapa khomphuteng ea lapeng. Ka mor'a moo, flash drive e tla romela malware ka boeona ka har'a sistimi.
Mefuta ea marang-rang ea ho qhekella e ka ba ka mokhoa oa lipapatso tse khahlang le tse hohelang tse ka khothaletsang bahlaseluoa ho tobetsa ho eona. Sehokelo se ka khoasolla mananeo a kotsi, a tla tšoaetsa komporo ea bona malware.
7. Quid Pro Quo
Tlhaselo ea quid pro quo e bolela tlhaselo ea "ntho bakeng sa ho hong". Ke phapang ea mokhoa oa ho qhekella. Ho e-na le ho ts'oara bahlaseluoa ka tšepiso ea melemo, tlhaselo ea quid pro quo e tšepisa tšebeletso haeba ketso e itseng e phethiloe. Mohlaseli o fana ka molemo oa bohata ho motho ea hlokofalitsoeng e le phapanyetsano ea ho fumana kapa tlhahisoleseding.
Mokhoa o tloaelehileng oa tlhaselo ena ke ha senokoane se iketsa basebetsi ba IT ba k'hamphani. Joale senokoane se ikopanya le basebetsi ba k'hamphani 'me se ba fa software e ncha kapa ntlafatso ea sistimi. Joale mosebeletsi o tla kopuoa ho tima software ea hae ea anti-virus kapa ho kenya software e mpe haeba a batla ntlafatso.
8. Ho hula mohatla
Tlhaselo e tailgating e boetse e bitsoa piggybacking. E kenyelletsa senokoane se batlang ho kena sebakeng se thibetsoeng se se nang mehato e nepahetseng ea netefatso. Sesenyi se ka kgona go tsena ka go tsena ka morago ga motho yo mongwe yo a dumeletšwego go tsena lefelong leo.
Ka mohlala, senokoane se ka 'na sa iketsa mokhanni oa thepa eo matsoho a hae a tletseng liphutheloana. O emela mosebeletsi ea filoeng tumello hore a kene monyako. Motho ea tsamaisang thepa ka boqhetseke ebe o kopa mohiruoa hore a mo tšoarele monyako, kahoo a mo lumelle ho kena ntle le tumello ea letho.
9. Leraba la mahe a linotši
Leqheka lena le kenyelletsa senokoane se iketsang motho ea khahlehang inthaneteng. Motho o etsa setsoalle le sepheo sa bona mme o qhekella kamano ea inthaneteng le bona. Joale senokoane se nka monyetla oa kamano ena ho ntša lintlha tsa botho tsa bahlaseluoa ba bona, ho alima chelete ho bona, kapa ho etsa hore ba kenye malware lik'homphieutheng tsa bona.
Lebitso 'honeytrap' le tsoa ho maqheka a khale a lihloela moo basali ba neng ba sebelisoa ho lebisa banna.
10. Moferefere
Software ea Rogue e ka hlaha ka sebopeho sa anti-malware, scanner ea rogue, rogue scareware, anti-spyware, joalo-joalo. Mofuta ona oa malware a khomphutha o khelosa basebelisi hore ba lefelle software e iqapetsoeng kapa e seng ea nnete e tšepisitseng ho tlosa malware. Software ea Rogue ts'ireletso e se e le taba e ntseng e hola lilemong tsa morao tjena. Mosebelisi ea sa lebelloang a ka oela habonolo ho software e joalo, e fumanehang ka bongata.
11. Malware
Morero oa tlhaselo ea malware ke ho etsa hore motho ea hlasetsoeng a kenye malware ho sistimi ea bona. Mohlaseli o laola maikutlo a batho ho etsa hore motho ea hlasetsoeng a lumelle malware lik'homphieutha tsa bona. Mokhoa ona o kenyelletsa tšebeliso ea melaetsa ea hang-hang, melaetsa ea selefouno, mecha ea litaba ea sechaba, imeile, joalo-joalo, ho romela melaetsa ea phishing. Melaetsa ena e qhekella motho ea hlokofalitsoeng hore a tobetse sehokelo se tla bula sebaka sa marang-rang se nang le malware.
Mekhoa ea ho tšosa hangata e sebelisoa bakeng sa melaetsa. Ba ka 'na ba re ho na le phoso ka akhaonto ea hau le hore u tlameha ho tobetsa hang-hang sehokelo se fanoeng ho kena akhaonteng ea hau. Sehokelo se tla etsa hore u khoasolle faele eo malware a tla kengoa komporong ea hau ka eona.
Lula U Falimehile, Lula U Sireletsehile
Ho ipoloka u tseba ke mohato oa pele oa ho itšireletsa ho litlhaselo tsa boenjiniere ba sechaba. Keletso ea mantlha ke ho iphapanyetsa melaetsa efe kapa efe e batlang password ea hau kapa lintlha tsa lichelete. U ka sebelisa li-filters tsa spam tse tlang le lits'ebeletso tsa hau tsa lengolo-tsoibila ho tšoaea mangolo-tsoibila a joalo. Ho fumana software e tšepahalang ea anti-virus le hona ho tla thusa ho boloka sistimi ea hau.
